Voor de meeste bezoekers is het best een eindje rijden, en voor wie er nooit is geweest kan het zelfs even zoeken zijn. Maar tegelijkertijd kun je eenvoudigweg niet om de Herdenkingsdijk heen. In de vredige stilte van de polder, naast een slaperige boomgaard, ligt hij te rusten en te stralen, omgeven door jonge lindes die met hun gekleurde bladeren een gouden gloed toveren. Elke boom is een unieke herdenkingsplek voor een gezin. Er staat een paaltje met een herinneringsplaatje. Wie over de dijk wandelt, ziet foto’s, beeldjes en bloemen. Aan het begin staat een bord met een poëtische tekst over de linde, aan het eind een kunstwerk van mozaïek.

De Herdenkingsdijk is een markante plek. Niet gek dus dat die een bepaalde aantrekkingskracht uitoefent op wandelaars en fietsers. De dijk maakt hen nieuwsgierig: wat heeft deze plaats te zeggen? Wat is de betekenis?

Volgens opzichter René Wink van Natuurmonumenten, die al vanaf het begin in 1998 bij de Herdenkingsdijk is betrokken, roept de plek op tot nadenken. Hij vertelt: ‘Het hele jaar door komt er publiek naar deze plaats toe. Iedereen die over de dijk gaat, staat er even stil, ook de mountainbikers. Het is een bijzondere plek die mensen laat beseffen dat dit leed helaas ook op de wereld bestaat. Het grijpt ze aan, maar ik krijg eigenlijk altijd positieve reacties terug.’

De streek waarin de dijk ligt, de Zak van Zuid-Beveland, staat bekend om haar bloemdijken en lindebomen, die op sommige plekken meer dan honderd jaar oud zijn. Volgens de opzichter heeft de linde van oudsher een speciale betekenis. ‘Vroeger stonden ze bijvoorbeeld op kruisingen en driesprongen. Soms gaven ze de grens van een bepaald eigendom aan. Heel vroeger werden ze vereerd, ze duiken dan ook op in sagen en volksverhalen. Een linde is echt een levensboom, enorm sterk. Ze vergen niet veel onderhoud, maar tot ze een jaar of twintig zijn is snoeien wel aan te raden. Snoeien is groeien, zeg ik altijd.’

De Herdenkingsdijk is voor Wink zelf ook uitzonderlijk. ‘De lindes hebben mijn speciale aandacht, ik ga er soms echt even extra naar kijken. Je weet ook welke boom van wie is. Je wilt zo graag dat ze het allemaal goed doen. Als het bijvoorbeeld erg droog is, voorzie ik ze van water. Dat doe ik normaal niet hoor.’

Ook Piet en Elly zijn naar de Onderhoudsdag toegekomen. Zij verloren in 2010 hun zoon Erik aan de ziekte van Batten. Hij was toen 27 jaar. Zijn monument staat in het teken van de kleuren rood en wit; Erik was fan van Feyenoord, en volgens de tekst die bij zijn boom staat, blijf je dat nu eenmaal altijd. Elly vertelt over haar zoon: ‘Het ziektebeeld van Batten: dat wens je niemand toe. Het ergste vond ik dat hij op een gegeven moment dementeerde en niet meer kon praten. Wij kennen een leven voor, en een leven na zijn overlijden. Moeilijke dagen zijn er altijd, maar mooie herinneringen blijven ook. Inmiddels is het mogelijk om weer een beetje te kunnen genieten van het leven. Wij wonen redelijk in de buurt, dus wij komen wel vaker naar de dijk. Even naar Erik toe, zeggen we dan. Dit is gewoon zijn plekje. Ondanks het nare weer is een dag als vandaag fijn om aan mee te doen, omdat je onderling een band hebt. Iedereen is één of meer kinderen verloren. Daarom is het een mooie gewoonte om dit elk jaar met elkaar te ondernemen.’      

Ook Bert is op de Onderhoudsdag hard aan het werk om de dijk een opknapbeurt te geven. Hij en zijn vrouw Rina moesten in 2017 afscheid nemen van hun zoon Berry. Ook hij leed aan de ziekte van Batten. Hij werd 23 jaar. Zijn broer Mike heeft de ziekte ook. Bert en Rina verloren bovendien hun zoon Rick door een ongeval. Het is leed dat niet te bevatten is. Bert beaamt dat: ‘Veel kun je niet uitleggen. Het doet heel erg zeer, maar een dag als vandaag, de dijk, verbindt ook werkelijk. De regen deert ons niet, we komen gewoon. Om het samen te dragen: dat maakt het ook mooi. Je hebt met elkaar een band. Sommige gezinnen hebben zelfs meerdere kinderen verloren, dat is heel heftig. Maar er is hier ook veel liefde. Kinderen geven zoveel liefde. Ik zeg altijd: je hebt ze misschien maar even, maar de tijd die je met ze hebt, is veel intensiever.’

Bert is ook ambassadeur van de stichting Beat Batten, die als doel heeft geld in te zamelen voor onderzoek naar therapie voor genezing of behandeling van de ziekte. De Herdenkingsdijk is ook belangrijk in het kader van het bekendheid geven aan stofwisselingsziekten en de verwoestende werking die zij hebben. ‘Ook voor andere gezinnen heeft dit uitstraling’, zegt hij.

Nadat alle arbeid was verricht, kwamen de deelnemers in Nisse nog even bij elkaar om warm te worden, een hapje te eten en na te praten. Als corona het toelaat, zal er in de lente weer een Boomplantdag zijn. 

Door Marianne van de Polder